نگاهی به بیمه کشاورزی و مدیریت ریسک

نگاهی به بیمه کشاورزی و مدیریت ریسک
بررسی تغییر و تحولات زندگی بشر در طول تاریخ نشانگر این واقعیت است که همواره عامل تغذیه و امنیت غذایی اهمیت ویژه ای داشته و نظریات مختلفی در این زمینه ارائه شده است. از برجسته ترین این نظریه ها، عقاید "مالتوس" اقتصاددان معروف است.
این اقتصاددان معتقد بود که رشد جمعیت تصاعدی و بیشتر از رشد مواد غذایی است. اگرچه امروزه با پیشرفت تکنولوژی در تولید محصولات کشاورزی و دامی تاحدی این موضوع تحت الشعاع قرار گرفته است اما باید توجه کرد که همواره موضوع امنیت غذایی یکی از مشکلات اصلی جوامع بوده است و اگر کشورها نتوانند با روش های مناسب از سرمایه گذاران در بخش های کشاورزی حمایت کنند، در تامین مواد غذایی و توسعه اقتصادی با مشکلات بیشتری مواجه می شوند.
در بازار رقابتی دنیای کنونی که سرمایه‌ ها به سمت و سوی درآمد‌های قابل‌ قبول و تعیین ‌شده سوق پیدا می ‌کند، کشاورزی به ‌دلیل استفاده از نهاده‌ های طبیعی همچون زمین و آب و وابستگی به شرایط اقلیمی و نیز سهیم بودن در تولید ناخالص داخلی، تامین اشتغال برای درصد بالایی از نیروی کار، تامین مواد اولیه برای بخش صنعت و خدمات و از همه مهم ‌تر تامین امنیت غذایی کشور از جایگاه ویژه ‌ای برخوردار است.
این موضوع وظیفه خطیری را متوجه سیاستگذاران سرمایه‌ گذاری در این بخش می ‌کند، به‌ گونه ‌ای که باید منابع محدود بودجه عمومی و سرمایه‌ های خصوصی را به بهترین نحو به سوی سرمایه‌ گذاری در بخش کشاورزی هدایت کنند. این امر تنها با کاهش ریسک و مدیریت آن قابل تحقق بوده و یکی از ابزار‌های مدیریت ریسک، بیمه فعالیت ‌های کشاورزی است.
بیمه کشاورزی و چالش های پیش رو
صنعت کشاورزی به مرور زمان به یک سیستم پیچیده و گسترش یافته تبدیل شده است. با وجود تکنولوژی پیشرفته و کشاورزی رشدیافته امروز، اثرهای منفی مختلفی بر اقتصاد جوامع و افراد بومی مناطق وارد شده است. پس برای ضمانت ذخیره غذایی کافی برای نسل های آینده، افزایش سطوح تولیدی امری اجتناب ناپذیر است.
در حال حاضر مسئله اساسی و نهایی مواجه شدن با کشاورزی جهانی است که شامل قیمت های عادلانه، پیشرفت اقتصادی و آینده ای تامین شده از محصولات کشاورزی برای جمعیت شهری، توانایی خرید محصولات، متنوع بودن ذخیره غذایی و محافظت از منابع طبیعی است. از دیگر چالش های که صنعت بیمه کشاورزی در جهان با آن رو به رو است، می توان به اضافه شدن بازارهای جدید در اروپای شرقی و گسترش بیماری های اشاره کرد.
به طور کلی می توان گفت که ریسک های نظیر ریسک تولید، ریسک های مالی و اقتصادی خرید و فروش، ریسک های بنگاهی و تنظیم کننده بازار، به طور مستقیم بر درآمد و رفاه کشاورزان تاثیر می گذارد.
کشاورزان برای مدیریت این ریسک ها باید محصولات و روش های خرید و فروش را با دقت انتخاب کنند و برای متنوع کردن منابع درآمد خود تلاش کنند. همچنین برای مدیریت ریسک، تکنیک هایی از قبیل انتقال ریسک به سایر ریسک ها از طریق بیمه کشاورزی وجود دارد. در نهایت هدف تمام این مدیریت ها، کاهش نوسانات درآمد و جلوگیری از پیدایش ضررهای بزرگ است.
برای افرادی که تولیدکنندگان اصلی محصولات کشاورزی هستند، پیشنهادهای متعددی جهت طراحی و ایجاد نظام های بیمه ای موثرتر و بر اساس خطرهای بازار مطرح شده است. "آندرسن" و "دیلون" از کارشناسان مطرح جهانی، بیمه محصولات کشاورزی را ساز و کاری مشارکتی در پذیرش ریسک می دانند، اما عملا آن را ابزاری هزینه بر برای انتقال ریسک از کشاورزان و تولیدکنندگان به بیمه دولتی و یا خصوصی می دانند. البته مدیریت ریسک، تنها خرید یا بیمه کردن محصولات کشاورزی نیست. در واقع مدیریت ریسک تمام کارهایی است که برای درک ریسک و رویارویی با خطرها انجام می شود.
تحقیقات مختلف نشان می دهد که بیشترین نگرانی کشاورزان در مورد ریسک قیمت کالا، ریسک تولید و تغییرات در قوانین و مقرارت دولتی است. در این تحقیق، برخی از کشاورزان، هزینه های نهاده ها را بزرگترین منبع ریسک می دانند. پژوهش ها همچنین نشان داده است که به باور کشاورزان، ریسک های قیمت و تولید از مهمترین ریسک ها هستند و تولید با کمترین هزینه ممکن و بیمه مهمترین راهبردهای مدیریت ریسک هستند.
یکی از ریسک های که به علت خودوابستگی صنعت کشاورزی اهمیت بسیار دارد، ریسک های استراتژیکی است. ریسک استراتژیکی، حساسیت مستقیم استراتژیکی یک شرکت در عدم قطعیت های فضای تجاری است. بنابراین هرچقدر در ارزش نهایی یک زمین کشاورزی یا کسب و کار کشاورزی نوسانات بیشتر باشد، ریسک افزایش می یابد.
به هرحال آنچه گسترش و توسعه بیمه محصولات کشاورزی را توجیه می کند ناپایداری و مخاطره آمیز بودن شرایط تولید در کشاورزی است؛ از این رو به کارگیری ابزاری دقیق و مؤثر برای حمایت و تامین امنیت اقتصادی جمعیت آسیب پذیر و فعال بخش کشاورزی و افزایش قدرت تولید و بالا بردن سطح زنگی مثمرثمر خواهد بود.
بیمه محصولات کشاورزی در سال های اخیر با فراز و نشیب هایی همراه بوده و عوامل اقتصادی اجتماعی متعددی بر پذیرش و تقاضای بیمه از سوی کشاورزان تاثیر گذاشته است، بنابراین تغییرات ساختاری در بخش کشاورزی و سیاست گذاری مناسب از سوی دولت می تواند در گسترش بیمه محصولات کشاورزی بسیار مفید باشد.

بیمه محصولات کشاورزی در کشورهای مختلف براساس یکی از روش های هزینه تولید و یا در نظر گرفتن نسبتی از بازده محصول و وام پرداخت شده به کشاورز صورت می گیرد؛ اصولا بیمه کشاورزی از سوی دولت ها برای حل دو مشکل اساسی، درآمد پائین و درآمد بی ثبات مورد توجه قرار می گیرد.
برای پذیرش بیمه از سوی کشاورزان باید سطح آگاهی های عمومی آنان را نسبت به بیمه بالا برد، بنابراین تعیین نسبی اثر عوامل گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فنی و به خصوص عامل ریسک پذیری کشاورزان بر فرآیند تصمیم گیری آنان نسبت به تقاضا و پذیرش بیمه کشاورزی بسیار حاذ اهمیت است.
منبع: اکونومیست
گزارش : مهندس حمید مرادی