غفلت از ظرفيت ارزآوري شيلات در طول 2400 کيلومتر خط ساحلي ايران
غفلت از ظرفيت ارزآوري شيلات در طول 2400 کيلومتر خط ساحلي ايران
توليد غذا
شعار «ماهي غذاي سلامت» چندي است که سياست گذاري توليد محصولات شيلاتي درحوزه توليد غذا را ترويج مي کند و از اين رو «صنايع تغذيه اي پايه ماهي» به سرعت در حال معرفي به سبد غذايي خانوارهاست.
دکتر حاجي متخصص تغذيه و رژيم غذايي درباره ارزش غذايي گوشت سفيد ماهي مي گويد: گوشت ماهي يکي از بهترين منابع غذايي سازگار با فيزيولوژي تغذيه اي انساني است و از اين رو ماهي در بالاترين رده سلامت جاي گرفته است.
وي همچنين مي افزايد: بر اساس برنامه پنجم توسعه مصرف سرانه ماهي بايد تا مرز ۱۰ کيلوگرم افزايش يابد. هدف از اين سياست گذاري ارتقاي توليد 1.5 ميليون تني محصولات شيلاتي به مرز 2.5 ميليون است و اين که ماهي حداقل ۱۸ درصد پروتئين سبد غذايي خانوار را تشکيل دهد.
حاجي مي گويد: کنسرو ماهي، همبرگر ماهي و کالباس ماهي در حوزه فرآورده هاي پروتئيني و سالاد ماهي و چيپس ماهي هم اکنون به خوبي در فهرست غذايي کشورهاي توسعه يافته جاي گرفته وبه تدريج ماهي جاي گوشت قرمز و حتي گوشت مرغ را پرکرده است دليل آن نيز اشباع چربي امگا ۳ در گوشت ماهي است که از بروز بسياري از بيماري هاي قلبي- عروقي و همچنين بيماري هاي دستگاه گوارش جلوگيري مي کند.
پايگاه اطلاع رساني شيلات ايران نيز مصرف ماهي را موجب سلامت دندان ها، جلوگيري از ابتلا به گواتر، جلوگيري از پيري زودرس، تقويت بينايي و فعال شدن مغز مي داند و مي نويسد: اگر چاق هستيد، اگر چربي خون داريد يا اوره خونتان زياد است از آبزيان مصرف کنيد، مصرف ماهي از بروز افسردگي جلوگيري مي کند. همچنين با مصرف ۲ وعده ماهي در هفته در تقويت هوش و ذکاوت خانواده کوشا باشيد.اتحاديه بين المللي شيلات روسيه شعار سال ۲۰۱۱ اين اتحاديه را ماهي «فقط غذا نيست، دوا هم هست» انتخاب کرد و از کشورهاي عضو قرار دادن ماهي در فهرست غذايي بيمارستان ها و مراکز درماني را درخواست کرد.
اتحاديه اروپا نيز در سال ۲۰۰۸ اعلام کرد تفاهم نامه مصرف آبزيان و توليدات دريايي در تمامي مراکز آموزشي و نظامي لازم الاجراست و واردات محصولات غذايي فرآوري شده شيلاتي تا سال ۲۰۱۴ از معافيت هاي گمرکي برخوردار است هدف از اجراي اين تفاهم نامه جايگزيني ۱۰ درصد از گوشت قرمز با ماهي و فرآورده هاي شيلات است.
سند جامع توسعه فرآوري شيلات
به گزارش ايلنا سند جامع توسعه فرآوري و سلامت محصولات شيلاتي در موسسه تحقيقات علوم شيلاتي کشور تدوين شده و توليد مواد دارويي از آبزيان و حمايت از صنايع جانبي و تبديلي آبزي پروري، توسعه مزارع پيشرفته، تقويت ذخاير ژنتيکي خطوط ساحلي، پرورش ماهي و آبزيان دريايي در قفس، نانو تکنولوژي و بيوتکنولوژي شيلات، توليد غذاي آبزيان و تکثير ماهيان خاوياري از مهم ترين محورهاي اين سند اعلام شده است.
«غلامرضا سند گل» مدير کل شيلات استان سيستان‌وبلوچستان درباره سند جامع توسعه فرآوري شيلات به خراسان مي گويد: ايران به دليل برخورداري از حدود ۲۴۰۰ کيلومتر خط ساحلي در شمال و جنوب قطب توليد شيلات منطقه جنوب آسيا به شمار مي رود و از اين منظر جمهوري اسلامي ايران بر اساس استراتژي توسعه منابع شيلاتي، سند جامع توسعه و برنامه بلندمدت توسعه و بهره برداري از ذخاير شيلات را تدوين کرده است.
سندگل مي افزايد: اين سند تاکيد مي کند که بهره برداري از ذخاير شيلاتي بايد بر پايه حفظ محيط زيست دريايي و بهره برداري اصولي و برنامه ريزي شده از ذخاير آبزيان متمرکز و تعادل توليد و برداشت در منابع آبي و دريايي نيز کاملاً رعايت شود.
ارزآوري
هدف گذاري براي ارزآوري در حوزه شيلات در دولت هاي نهم و دهم پايه ريزي شد و براين اساس طرح توسعه پايانه هاي صيد درياي شمال و جنوب، اسکله هاي صادراتي، بازاريابي بازارهاي خارجي، مسير جنوب شرق(چابهار) و شمال شرق( کشورهاي مستقل مشترک المنافع آسياي ميانه)، توسعه مزارع پرورش ميگو و شاه ميگو، صنايع توليد فرآورده هاي بيولوژيک و نانو تکنولوژي، اکوتوريسم و ترانزيت دريايي با هدف ارزآوري در سازمان شيلات ايران طراحي و برنامه ريزي شد.
دکتر رزاقي معاون وزير جهاد کشاورزي و رئيس سازمان شيلات ايران در اين باره مي گويد: از ابتداي دولت نهم در سال ۱۳۸۴ تا پايان سال ۱۳۹۱ در مجموع ۲۸۰ هزار تن محصولات شيلاتي از کشور صادر شده که معادل ۹۰۰ ميليون دلار ارزآوري در پي داشته است.
وي ادامه داد: تکليف ارزآوري حوزه شيلات بر اساس برنامه چهارم و پنجم توسعه به وزارت جهاد کشاورزي ابلاغ شده و شيلات ايران تا سقف ۱۸ درصد از سهم ۱۸ ميليارددلاري صادرات محصولات کشاورزي را از فرآورده هاي شيلاتي تامين خواهد کرد.
فرآورده هاي بيولوژيک
فرآورده هاي بيولوژيک موادي است که از موجود زنده يا ذبح شده، توليد و استخراج شده و در صنايع غذايي، دارويي و بهداشتي، آرايشي کاربرد دارد.
اين مواد اغلب فرمول بيوشيميايي مشخص دارد و بر اساس تفاهم نامه هاي بين المللي توليد و به بازار مصرف عرضه مي شود.
دکتر رزاقي رئيس سازمان شيلات کشور در اين باره مي گويد: يکي از مواد بيولوژيک توليد شده در مراکز تحقيقاتي شيلات کشور اقلام دارويي از جلبک هاي اقيانوسي و دريايي است يکي از اين اقلام توليد قرص هاي ضد سرطان و کپسول هاي کند کننده رشد سلول هاي سرطاني است.
وي افزود: توليد انواع جلبک هاي دريايي که موجب تقويت زنجيره غذايي دريايي مي شود نيز در دستور کار شيلات کشور قرار دارد.
«مومنان» کارشناس ارشد فرآورده هاي بيولوژيک دريايي نيز در اين باره به خراسان مي گويد: جلبک ها به دليل تنوع گونه اي و پراکندگي زياد در خطوط ساحلي هم اکنون به عنوان منبع مهم و تجديدشونده غذايي شناخته شده و در زنجيره غذايي انساني، توليد خوراک دام و تقويت زنجيره هاي غذايي دريايي(در زنجيره غذايي ماهي) جايگاه ويژه اي دارد و در سطح جهان به جلبک ها به عنوان منابع جديد توليد غذا و دارو مي نگرند.
وي ادامه داد: هم اکنون از جلبک ها در تهيه کودهاي ازته براي مصارف کشاورزي استفاده مي شود، از برخي از جلبک ها مواد اوليه آرايشي استخراج مي شود، ميکرو جلبک ها به عنوان دوستدار قلب و دستگاه گردش خون شناخته شده اند چون در پالايش خون، پيش گيري از ديابت و ترميم کننده زخم هاي دستگاه گوارش کاربرد دارند از برخي از جلبک ها رنگدانه هاي صنعتي استخراج مي شود که در صنايع غذايي و دارويي کاربرد بي شمار دارد اين پژوهشگر حوزه شيلات توليد انواع ژلاتين از استخوان ماهي را از ديگر توليدات بيولوژيک شيلاتي دانست و افزود: با ترکيب ژلاتين استخراج شده از استخوان ماهي و عصاره سر ماهيان دريايي مي توان داروهاي مفيدي را تهيه کرد.
صنايع تبديلي و تکميلي
«برنامه عملياتي ارزش افزوده شيلات و محصولات دريايي از مهم ترين عمليات راهبردي صنايع شيلات ايران بوده و در سند راهبردي شيلات کشور چرخه تکميلي ارزش افزوده و درآمدزايي بر صنايع تبديلي و تکميلي آبزيان طراحي شده است».
دکترمغينمي مدير کل شيلات استان خوزستان با بيان اين مطلب به خراسان مي گويد: خام فروشي هم اکنون تجارت منسوخ به شمار مي رود بنابراين در همه صنايع استراتژيک از جمله صنايع غذايي، اصل تجارت داخلي و بين المللي بر صنايع تبديلي متمرکز شده است و خوشبختانه در داخل کشور صنايع غذايي از سطح فناوري قابل قبولي برخوردارند. در نتيجه در حوزه شيلات يکي از قوي ترين صنايع تبديلي در سال هاي اخير طراحي شده و ارزآوري قابل توجهي نيز در پي داشته است.
وي در ادامه مي افزايد: سالانه حدود ۵۰ هزار تن محصولات شيلاتي به ارزش ۱۵۰ ميليون دلار به خارج از کشور صادر مي شود که عمدتاً به صورت کنسرو، فرآورده هاي صنايع تبديلي شيلات و خاويار و ميگوي فرآوري شده است.
همکاري هاي بين المللي
جمهوري اسلامي ايران عضو اتحاديه همکاري هاي منطقه اي حاشيه اقيانوس هند بوده و اعضاي ۱۹ گانه اين اتحاديه مبادلات بازرگاني و تجارت بين المللي را در دستور کار خود قرار داده اند.
مهم ترين پروژه هاي همکاري بين اعضا ايجاد واحد حمايت از شيلات براي همکاري در زمينه ماهيگيري و آبزيان، توسعه گردشگري دريايي، تشکيل شوراي منطقه اي حمل ونقل دريايي و ايجاد مرکز علوم و انتقال فناوري است.دکتر مطلبي رئيس موسسه تحقيقاتي شيلات ايران در اين باره به خراسان مي گويد: تقويت ذخاير ماهيان دريايي و ذخاير حياتي خطوط ساحلي از مهم ترين همکاري هاي بين المللي شيلات ايران با کشورهاي حاشيه اقيانوس هند و درياي عمان در جنوب و ۶ کشور حاشيه درياي خزر در شمال است.
وي ادامه داد: مبادله طرح هاي پژوهشي با کشورهاي عضو اتحاديه همکاري هاي منطقه اي حاشيه اقيانوس هند و همکاري هاي علمي با مراکز شيلات منطقه خليج فارس از مهم ترين همکاري هاي بين المللي شيلات ايران محسوب مي شود.
پيش از اين مطلبي در نشست خبري گفته بود: انعقاد تفاهم نامه همکاري با ۲ موسسه تحقيقاتي کشور نروژ درزمينه هاي اصلاح نژاد ماهي قزل آلا و پرورش ماهي در قفس، انعقاد قرارداد ۳ طرح در قالب ۱۰ پروژه تحقيقاتي و آموزشي- ترويجي در کشور ونزوئلا با اعتبار ۱۸ ميليون يورو و تاسيس مرکز مرجع آرتميا در آسياي ميانه و غرب اروپا و برگزاري کارگاه بين المللي آرتميا برخي از فعاليت هاي بين المللي موسسه است.
رئيس موسسه تحقيقاتي شيلات ايران فعاليت هاي فرامنطقه اي را بر اساس برنامه راهبردي شيلات ايران دانست و همکاري هاي فرامنطقه اي را نيز تشريح کرد: تفاهم نامه همکاري هاي مشترک آموزشي و تحقيقاتي با انستيتوي تحقيق و توسعه استرالياي جنوبي، تفاهم نامه همکاري هاي مشترک آموزشي و تحقيقاتي با دانشگاه علوم مالزي، تفاهم نامه همکاري هاي مشترک آموزشي و تحقيقاتي با انستيتو ملي تحقيق و توسعه شيلاتي کره جنوبي، تفاهم نامه همکاري هاي مشترک تحقيقاتي با دفاتر FAO در پاکستان و ترکيه و تفاهم نامه همکاري هاي مشترک تحقيقاتي و اجرايي با ۲ موسسه AQUAGEM وCINTEF نروژ از جمله همکاري هاي بين المللي موسسه است.
به هر حال به نظر مي رسد که بخشي از توان مهندسي شيلات ايران براي تامين غذا، ارزآوري، اشتغال زايي، توسعه صنايع جانبي و تکميلي آبزي پروري، اکوتوريسم و صنايع دارويي مغفول مانده و وزارت جهاد کشاورزي و سازمان شيلات کشور و موسسه تحقيقات علوم شيلاتي کشور بايد با طراحي برنامه هاي راهبردي و اجراي عملياتي سند جامع توسعه فناوري و سلامت محصولات شيلاتي توان بالقوه حوزه آب پروري را بالفعل نموده و از فرصت بي بديل خط ساحلي ۲۴۰۰ کيلومتري ايران براي ارتقاي سهم توليد و صادراتي شيلات ايران استفاده و اقتصاد کشور را بهره مند کنند
