ماهیان، قربانی خودخواهی انسان می‌شوند /گ
ماهیان، قربانی خودخواهی انسان می‌شوند
طول رودخانه‌های بزرگ و کوچک مازندران 4 هزار و200کیلومتراست که روزانه با ظرفیت 4 میلیارد و 800 مترمکعب آب در130 رودخانه این استان جاری است. در سالهای گذشته نه فقط بستر رودخانه‌های مازندران به محلی برای دفن زباله و سرازیر شدن آلاینده‌های بیمارستانی، صنعتی و شیمیایی تبدیل شده، بلکه برداشت شن و ماسه غیرمجاز از بستر رودخانه‌ها و شسته شدن عرصه‌های مخروبه جنگلی، آب‌های سطحی این استان را بشدت لای اندود کرده است. بیشتر عابران با گذر از برابر رودخانه‌های آلوده مازندران با مشاهده زباله‌های شناور در آب، متأسف می‌شوند و از بی‌تفاوتی متولیان امورپاکسازی رودخانه‌ها لب به گلایه می‌گشایند.
علاوه برآن، وجود نخاله‌های ساختمانی وزباله‌هایی نظیر شیشه‌های نوشابه، ظروف پلاستیکی، لاستیک خودرو، قوطی‌های فلزی، زباله‌های خانگی و لاشه حیوانات شهر زی متعفن در این رودها چشم هر بیننده‌ای را می‌آزارد.
از زمانی که پیشگیری از گام‌های زیانبار در حیطه طبیعت با هدف تعادل محیط زیست به تصویب رسیده، برداشت غیرمجاز شن وماسه از بستر رودخانه‌ها برای ساخت و سازها کم اهمیت تلقی شده، به‌طوری که غارتگران شن و ماسه با تداوم برداشت و پرداخت جریمه‌های ناچیز، گورماهیان رودخانه‌ای را کنده‌اند. فقط در هفته گذشته 100نفر ازغصب‌کنندگان حریم رودخانه‌ها و برداشت‌کنندگان غیرمجاز شن و ماسه در شهرهای نور و تنکابن دستگیر شده‌اند.
به گفته کارشناسان مسائل زیست محیطی، تنها عامل ناباروری تخم ماهیان مهاجر و انقراض ماهیان رودخانه‌ای، اختلالات شدید تنفسی و فتوسنتز گیاهان آبزی، افزایش دما و تلخی آب و کاهش غلظت اکسیژن ناشی از ته نشین شدن رسوبات در بستر رودخانه‌ها است.
براساس آمارهای رسمی میزان مصرف سموم آفات نباتی در اراضی کشاورزی مازندران درسال گذشته 3هزار و400 تن معادل 5 برابر میانگین کشور بوده که بخش عظیمی از این سموم ناگزیر از طریق بارندگی‌های سالانه وارد رودخانه‌های مازندران شده است. در سالهای گذشته مسئولان حفاظت محیط زیست مازندران، بیشتر نگران آلودگی معدودی از رودخانه‌ها بودند، اما اکنون با افزایش تغییرات عمده در ترکیبات شیمیایی و فیزیکی رودخانه‌ها، این نگرانی به همه رودخانه‌ها معطوف شده است.
سامانه تصفیه فاضلاب فقط در ساریداریوش مقدس، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران نیز اعلام کرد: به جز شهرساری که به سامانه تصفیه فاضلاب مجهزاست، دیگر شهرها و روستاهای ساحلی این استان فاقد سامانه تصفیه فاضلاب است.
وی یادآورشد: همه باید تلاش کنیم تا محیط زیست مازندران جایگاه رفیع خود را بازیابد و با حیات بخشیدن به رودخانه‌های درحال احتضاراین استان، مهاجرت ماهیان به رودخانه‌ها را تسهیل کنیم.
علی رغم نگاه اقتصادی مسئولان وکارشناسان شیلات نسبت به منابع پروتئینی دریای مازندران، آنان معتقدند، حیات رودخانه‌ها و دریا به یکدیگرگره خورده که درصورت قطع این پیوند، درآینده نزدیک این سرمایه‌های عظیم به هدرخواهد رفت.
شرایط رودخانه‌ها برای مهاجرت ماهیان
حسن حبیب‌نژاد،مدیرکل شیلات مازندران هم با تأکید براین که حیات آبزیان دریای مازندران وابسته به شرایط مناسب رودخانه‌هاست، تصریح کرد: 97 درصد از ماهیان این دریا هر ساله به صورت غریزی به رودخانه‌ها مهاجرت می‌کنند، اما این مهاجرت در شرایطی انجام می‌پذیرد که رودخانه‌ها آلوده نباشند. تشریک مساعی سازمان‌های مرتبط با امنیت زیستی رودخانه‌ها حیاتی بوده و بهتر است برداشت شن و ماسه از رودخانه‌ها بویژه درفصل تخم‌ریزی ماهیان به کلی متوقف شده و به علاوه متخلفین باید تحت تعقیب قضایی قرار گیرند.
به گفته وی، شیلات مصمم است سالانه 100 میلیون قطعه بچه ماهی در رودخانه‌هایی رها کند که اصطلاحاً شیلاتی نامیده می‌شوند. پرآب‌ترین و مهمترین رودخانه‌های مازندران، از بابلرود، تالار، تجن، چالوس، چشمه کیله،هراز وکسیلیان تشکیل شده است.
رودخانه‌های مازندران، مأمن ماهیان قزل آلا
درمیان رودخانه‌های مازندران به جز هراز که مأمن ماهیان قزل‌آلاست، در روزگاری نه چندان دور در رودخانه‌های تجن و بابلرود، ماهی خاویاری اوزون برون نیز صید می‌شده است. بیشتر رودخانه‌ها و حتی بعضی از نهرهای مازندران، زمانی مسیر مهاجرت ماهیان آزاد و سفید برای تخم‌ریزی بوده، اما اکنون به بسترهای متعفن تبدیل شده است. به عنوان مثال بابلرود با عبور از حاشیه و از میان 55 روستا و3 شهر می‌گذرد و ساخت 15 کارخانه، کارگاه و کشتارگاه در حاشیه این رودخانه، باعث شده تا این رودخانه در شمار آلوده‌ترین رودهای مازندران قرار گیرد.
برداشت غیرمجاز شن و ماسه
رودخانه چشمه کیله تنکابن نیز که تا چندی قبل در شمار مهاجرپذیرتریـــــن رودخانه‌های مازندران برای ماهیان بوده، اکنون با برداشت غیرمجاز شن و ماسه از بسترآن و ساخت یک بند انحرافی، مسیر مهاجرت آزاد ماهیان را مسدود کرده است. ساخت این بند انحرافی موجب شده تا دولت صدها میلیارد ریالی را که تاکنون برای احیای ذخایرطبیعی این گونه ماهی ارزشمند و اقتصادی هزینه کرده، از دست بدهد.
به هرحال این سؤال پیش می‌آید که چه کسانی خروارها زباله و سموم را به رودخانه‌ها سرازیر می‌کنند؟ مقصر کیست؟ آیا حاشیه‌نشینان رودخانه‌ها را باید مقصر بشناسیم یا عواملی را که به لزوم بازیافت زباله بی‌توجهند یا عواملی را مقصر بدانیم که حداقل از نیم قرن گذشته برای ساخت تأسیسات، کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و کشتارگاه‌ها مجوز صادر می‌کنند؟ آیا ما دود بی‌مبالاتی‌ها را درچشم خود احساس نمی‌کنیم؟ نسل‌های آینده چه خواهند گفت؟ آنان فردا نظاره‌گر خرابی‌های ناشی از ناکارآمدی ما خواهند بود. فراموش نکنیم که ما در کنار تنها جنگل های3 ونیم میلیون سالهای زندگی می‌کنیم که در کنار آن همین رودخانه‌ها همواره وجود داشته‌اند. رودخانه‌هایی که همواره شریان حیاتی مردم این سرزمین بوده وحالا ما با تأثر و تأسف باید مرگ زودرس را به رودخانه‌ها هدیه کنیم
هوشنگ الماسی
