روز چهارشنبه ۲۳ تیر ماه وزرای خارجه ۵ کشور ایران، روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان در شهر «آستانه» پایتخت قزاقستان دور هم جمع شدند تا پس از جلسات گروه کاری -متشکل از معاونین خود- به بررسی موضوعات طرح شده بپردازند تا ماحصل آن در سال ۲۰۱۷ در جلسه سران ۵ کشور نهایی شود.

«ابراهیم رحیم‌پور» معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه کشورمان بعد از پایان اجلاس وزرای خارجه کشورهای ساحلی خزر در گفتگو با خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری فارس، به تشریح این اجلاس، چشم انداز تدوین توافقنامه و برنامه کشورها برای تقسیم عادلانه و منصفانه دریای خزر پرداخته است.

ابراهیم رحیم پور معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه در گفت‌وگو با فارس به تشریح اجلاس وزرای خارجه کشورهای ساحلی خزر که روز چهارشنبه ۲۳تیر در آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد، پرداخت.

رحیم پور با بیان اینکه بعد از جلسه سران در سال ۱۳۹۳ که در آستاراخان برگزار شد ۴ جلسه کاری داشته ایم، اظهار داشت: در این جلسات همان بیانیه و تفاهمات روسای جمهور را روی سند پیاده کردیم که قسمت هایی از آن پیش رفت و قسمت هایی هم حل نشده باقی ماند.

وی با بیان اینکه عرف اینگونه است که بعد از سه تا چهار جلسه گروه کاری -که در سطح معاونین است- یک جلسه در سطح وزرا برگزار شود، افزود: بعضی کارها نیاز به نظرات مستقیم و بحث های رو در رو داشت و به همین منظور جلسه وزرای خارجه تنظیم شد

معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه ادامه داد: ما دو روز جلسه گروه کاری را داشتیم و دستورکار وزرا را از پیش تعیین کرده بودیم که شامل ۷ بند بود. در برخی از این موارد، مشکل وجود داشت که باید نظر مقام بالاتر را می گرفتیم.

* تفاهمات خوبی روی موضوعات اختلافی داشتیم

رحیم پور با بیان اینکه تفاهمات خوبی روی موضوعات اختلافی در جلسه سه شنبه شب صورت گرفت، عنوان کرد: در پیاده کردن تفاهمات باز هم یک سری بحث های تکنیکی و کارشناسی بود که دنبال شد و میتوانیم بگوییم که در چند بخش تفاهمات خوبی شد اما در چند بخش نیز به نتیجه نرسیدیم.

وی ادامه داد: وزرا بر روی مسایل باقیمانده نظر دادند اما این نظرات هنوز در متن قرار نگرفته و قرار است این موضوع در جلسه اوایل شهریور در تهران و در سطح گروه کاری پیگیری شود.

معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه با بیان اینکه به نظر می رسد این بحث در تهران هم نهایی نشود، گفت: صحبت کردیم تا این جلسات در تهران بیشتر شود و سه جلسه کامل داشته باشیم. هرچند در گذشته این میزان نبوده است.

رحیم پور افزود: بعد از آن به فاصله یک ماه تا یک ماه و نیم جلسه بعدی در عشق آباد برگزار می شود و دو ماه بعد از آن نیز جلسه وزرا را خواهیم داشت.

وی با بیان اینکه در ۳ جلسه فشرده و مهم قصد داریم مسایل نهایی نشده را به جلو ببریم، تصریح کرد: بعد از این جلسات، در سال ۲۰۱۷ که البته ماه آن هنوز مشخص نیست، جلسه سران را خواهیم داشت.

* اولویت های ۵ کشور ساحلی خزر متفاوت است

معاون ظریف با اشاره به اینکه کار در مراحل پایانی قدری سخت تر است، اظهار داشت: در مراحل پایانی استرس بیشتر و محاسبات کشورها دقیق تر می شود و باید در سطح رهبران کشورها تایید تفاهمات را بگیرند.

رحیم پور ادامه داد: وزرای خارجه در این نشست، بحث های رک و صریحی باهم داشتند و اگرچه در برخی موارد به تفاهم رسیدند اما بخشی از موضوعات نیز نیاز به کارهای کارشناسی و حقوقی دقیق تر دارد.

وی با بیان اینکه اولویت کشوهای ساحلی خزر متفاوت است، عنوان کرد: کشورها نیازها و حساسیت های متفاوت دارند. از جمله اولویت ها، تقسیم بستر و زیر بستر و خط مبدا است که این خط مبدا هم تاثیراتی را روی تقسیم بستر دارد اما اگر تاثیرات مستقیم هم نداشته باشد خودش برای مسائلی نظیر ماهی گیری، کشتی رانی و عبور و مرور نظامی و غیر نظامی مهم است.

معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه خاطرنشان کرد: روسیه، قزاقستان و آذربایجان تقسیمات بستر و زیر بستر خود را انجام داده اند ولی خط مبدا روی همان هم تاثیراتی خواهد داشت و لذا آنها هم در عین تقسیم بسترشان علاقه مندی قوی به موضوع خط مبدا دارند که یک سری بحث های تخصصی دارد.

* تاکید ایران بر تامین حقوق ۵ کشور ساحلی خزر

رحیم پور با بیان اینکه افکار عمومی ما علاقه مند است حقوق حقه ما رعایت شود و این امری است که همه به آن اعتراف دارند، ادامه داد: همه دوست دارند که وضعیتی باشد که فقط حقوق یک کشور تامین نشود، حقوق ۵ کشور تامین شود.

وی افزود: در این اجلاس در دو سه مورد از صحبت های رئیس جمهور ایران کد آوردند که در آستاراخان اشاره کرده اند که باید طوری مذاکره شود که منافع ۵ کشور تامین شود و در بعضی از موضوعات باید کشورها از خودشان مقداری ایثار، بردباری و گذشت نشان دهند تا بتوان به تفاهم رسید.

* برخی تقسیمات منطق و استدلالی ندارد

وی در خصوص میزان سهم ایران از خزر گفت: اگر بخواهند بر اساس فرمول های متداول و حقوق دریاها محاسبه کنند سهم ایران ۱۳ درصد است، اما طبعا ما عضو آن موافقتنامه دریای ۱۹۸۲ نیستیم و اعتقاد داریم این دریاچه شرایط ویژه ای دارد و آن قرارداد شامل دریاچه ها و این دریاچه نمی شود.

معاون ظریف با اشاره به وضعیت ساحل ایران عنوان کرد: وضعیت ساحل ما شکل جغرافیایی اش به گونه ای است که نمی توانیم از آن مقررات استفاده کنیم و حقوق ما تضییع می شود. یک رویه ای در حقوق بین الملل به نام حق انصاف وجود دارد که باید از آن در این تقسیم استفاده شود.

رحیم پور با تاکید بر اینکه طبق اختیاراتی که به وزارت خارجه داده شده است تلاش می کنیم تا حقوق بیشتری را برای کشور اخذ کنیم، اظهار داشت: نمی توانیم برای سهم ایران از خزر عدد مشخص کنیم. آنچه که صحبت می شود و در این اجلاس هم مطرح شد این است که قراردادهای ۲۱ و ۴۰ دیگر نافذ نیست و به تعبیر سه کشور جدا شده از شوروی این قراردادها مرده است و خود ما هم دلبستگی ای به آن قراردادها نداریم و معتقدیم نیازهای روز را برآورده نمی کند.

وی با بیان اینکه تقسیمات گذشته که خزر را به صورت ۵۰-۵۰ بین ایران و روسیه تقسیم میکرد دیگر موضوعیت ندارد، ادامه داد: زمانی هم میگفتند دریاچه تقسیم بر پنج بشود که می شود ۲۰ درصد سهم هر کشور که این هم استدلال و منطقی ندارد.

معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه گفت: ما در خلیج فارس هم این مسئله را با دیگر کشورها داریم و در دنیا در خصوص دریاها و دریاچه های دیگر نیز این موضوع دنبال می شود.

رحیم پور خاطرنشان کرد: به جای بیان میزان درصد در اذعان عمومی باید در صحنه با کارشناسان قوی این کار را دنبال کنیم و ما هم اکنون این کار را انجام می دهیم و آن ۱۳ درصد سهم ایران از خزر را قبول نداریم و باید این بیشتر باشد.

* به مذاکرات بدبین نیستیم

وی در پاسخ به اینکه آیا مذاکرات تا نیمه اول سال ۲۰۱۷ به نتیجه خواهد رسید یا نه اظهار داشت: به عنوان کارشناس نمی توانم بگویم حتما در نیمه اول سال ۲۰۱۷ این مذاکرات به نتیجه می رسد، خوش بین نیستم اما بدبین هم نیستم ولی این امر تنها دست ما نیست و ما خودمان در این مذاکرات همراه، همکار و علاقه مند هستیم تا موضوع به نفع همه تمام شود.

معاون ظریف با بیان اینکه در قسمت هایی از این نشست ما تنها نظاره گر اختلافات برخی از کشورها بودیم، عنوان کرد: هیچ دو کشوری نیستند که در همه موضوعات با یکدیگر هم نظر باشند و چهار کشور دیگر فقط در مورد خط مبدا است که نظرات مشابهی دارند.

* استفاده از حق انصاف برای احقاق حقوق ایران در خزر

رحیم پور با اشاره به مقعر بودن سواحل خزر در ایران گفت: سواحل مقعر موجب می شود که در صورت تقسیم بندی با فرمول های متداول جهانی ما ضرر کنیم و لذا به دنبال فرمولی هستیم که از اصول دیگر قوانین بین المللی و حق انصاف استفاده بکنیم.

وی با تاکید بر اهمیت بحث امنیتی دریای خزر برای ایران و سایر کشورها عنوان کرد: باید خط مبدا ما جایی قرار بگیرد که این خط مبدا به سواحل ما چسبیده نباشد چرا که در این صورت با مشکلات امنیتی رو به رو خواهیم بود.

معاون ظریف با بیان اینکه اختلافات و تفاوت نظرات تمام و حل نشده است، تاکید کرد: ایران در صحنه است و نسبت به بقیه کشورها از نظر استدلال و کار حقوقی و مذاکراتی چیزی کم ندارد.

رحیم پور با تاکید بر اینکه در این دریاچه به اجماع رسیدن کشورها تعیین کننده خواهد بود، افزود: اگر حتی یک کشور موافق نباید توافق صورت نمی گیرد و ما در بین پنج کشور کشورهایی را داریم که با وجود اینکه ۲۰ سال است مذاکره می شود باز هم حوصله شان برای مذاکره زیاد است.

* ایران چیزی را در خزر از دست نمی دهد

وی با تاکید بر اینکه با طولانی تر شدن مذاکرات ایران چیزی را از دست نیم دهد، اظهار داشت: ما در حال حاضر مشکلی نداریم و منابع نفت و گاز آن منطقه را از دست نمیدهیم و برای استخراج معادن در آنجا تعجیلی نداریم. بقیه کشورها هم الان استخراج نمی کنند و نمی توانند هم تا زمانی که سرحدات مشخص شود این کار را انجام دهند پس نیازی نیست نگرانی داشته باشیم که مبادا مسئله مانند منابع مشترک با قطر برایمان پیش بیاید.

معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه تصریح کرد: باید برداشت از حوزه های مشترک به صورت عادلانه صورت گیرد و چون کسی به حوزه های مشترک دست نزده ما مشکل و عجله ای برای این امر نداریم.

رحیم پور با اشاره به بحث شیلات و اینکه عمیق ترین قسمت دریاچه برای ایران است، ادامه داد: عمق ساحل ما نعمتی است که خدا به ما داده، در شمال دریاچه زمستان یخ میزند و قسمت هایی از آن بسته می شود و عمق آن نیز کم است و نمی توانند کشتی رانی مناسب داشته باشند.

* مشکل امنیتی در خزر نداریم

وی با تاکید بر اینکه از نظر امنیتی و نظامی مشکلی در خزر نداریم، ادامه داد: از لحاظ محیط زیستی هم موافق کشیدن خط لوله نفت و گاز نیستیم و خواسته های ما الان تامین است.

معاون ظریف با بیان اینکه گاهی افکار عمومی و رسانه ها تحریک می شوند که ما در بهره برداری از خزر از دیگر کشورها عقب مانده ایم، گفت: اینطور نیست و ما با کشورها همکاری خوبی در دریاچه داریم. از نظر تجاری، توریسم، شیلات، محیط زیست و کارهای امدادی همکاری های خوبی داریم و به مرور هم به سمت کارهای تحقیقاتی و اکتشافی می رویم و بعد از مشخص شدن وضعیت به سراغ کارهای استخراجی خواهیم رفت.

رحیم پور ادامه داد: در خصوص مسائل اکتشافی با دو کشور همسایه خود مذاکره کرده ایم که وقتی بخواهیم وارد مرحله اجرا بشویم نیاز به قانونمندی بیشتر داریم و الان مشکلی در این خصوص نداریم.

وی با تاکید بر اینکه با هر ۴ کشور روابطمان خوب است، تصریح کرد: در مذاکرات طبیعی است که همه یک جور فکر نکنند همانطور که در مذاکره با ۱+۵ همه یک دیدگاه نداشتند حالا یک مدت یک کشوری همراهی نمی کرد اما نهایتا اجماع و امضا شد.

* از ۴ کشور ساحلی خزر گله ای نداریم

معاون آسیا و اقیانوسیه وزرات خارجه با اشاره به سخت گیری یکی از کشورها نسبت به ایران اظهار داشت: این سخت گیری نسبت به ما نیست بلکه نسبت به منافع و ذهنیت های خود است و ما به آن حق می دهیم. باید امضای موافقتنامه با رضایت باشد و سندی که امضایش تحمیلی باشد، سند معتبری نیست و بعد از امضا هم در دنیا دیده ایم که موافقتنامه ها را پاره کرده اند. باید موافقتنامه منصفانه، عادلانه، رضایتمندانه و با دوستی امضا شود نه با کینه و ناراحتی.

رحیم پور با بیان اینکه این ۲۰ سال مذاکره همواره رو به پیشرفت بوده و یک سری موافقتنامه امضا و همکاری هایی آغاز شده است، گفت: در یک سری مسائل هم هنوز اختلافات مانده و ما نسبت به هیچ کدام از ۴ کشور گله نداریم و مراقب حفظ حق و حقوق مردم و کشور بوده و به دنبال این نیستیم که لقمه دهان همسایه خود را از دهانش بیرون بکشیم.

وی در پایان بار دیگر با بیان اینکه ایران بهترین کارشناسان را در این مذاکرات در اختیار دارد، تاکید کرد: به دنبال اذیت کردن دیگر کشورها و اخذ منافع آنها در دریای خزر نیستیم

منبع : فارس