خاويار ايران در تقلاي ماندن در بازار جهاني /گ

درحالي سطح توليد خاويار حاشيه درياي خزر کاهش يافته است که محققان ايراني با تکثير آنها در مزرعه‌هاي ماهي گيلان، بقاي نسل اين آبزيان را تضمين مي‌کنند

توليد و تکثير ماهيان خاوياري با قدمتي 200 ساله به دلايل متعددي از جمله سيد قاچاق، افزايش آلودگي درياي خزر و نبود نظارت قانوني واحد بين کشورهاي حاشيه اين دريا، با تهديد جدي مواجه شده است. گواه اين ادعا نيز همين است که در دهه 70، از درياي خرز 1700 تن گوشت ماهي خاوياري با 300 تن خاويار صيد مي‌شد و اکنون اين رقم به 10 تن گوشت و توليد تنها 2 تن خاويار در سال کاهش يافته است. حالا با اين شرايط که استان گیلان به دليل داشتن مساحتي بالغ بر 14 هزار و 44 کیلومترمربع، 35 رشته رودخانه، چشمه‌های متعدد و غيره يکي از مستعدترين مناطق کشور براي آبزی پروری محسوب مي‌شود، محققان و مسئولان سازمان شيلات تصميم به اين گرفته‌اند که با بهره‌گيري از اين ظرفيت و اصلاح نسل ماهيان از نام برند خاويار ايراني در دنيا محافظت کنند

سال‌هاست امرار معاش صيادان حاشيه درياي خزر به دليل افزايش آلودگي‌هاي آبي و صيد بي‌رويه ماهيان به خطر افتاده است. معضلي که نه تنها اقتصاد نواحي ساحلي کشور را به خطر مي‌اندازد، بلکه از کاهش ذخاير روز افزون آبزيان بخصوص ماهيان خاوياري در درياچه خزر خبر مي‌دهد. خاويري که در کل دنيا با برند ايراني شناخته مي‌شود و اين روزها به دليل وجود عديده اي از مشکلات حال خوشي ندارد. بر اساس آمار موجود طي چند دهه گذشته از 1700 تن گوشت ماهي و 300 تن خاويار توليد شده، اين مقدار به 10 تن گوشت و توليد تنها 2 تن خاويار کاهش يافته است. زنگ خطري که اکنون براي صنعت آبزي پروري و صيادي کشور در استان‌هاي شمالي به صدا در آمده است. بنابراين با توجه به وجود مشکلات و چشم انداز تلخ اين صنعت، مسئولان استان گيلان و اداره شيلات و محققان به اين فکر افتادند که با اصلاح بچه ماهيان خاوياري نه تنها به توليد اين دست از آبزيان در درياچه خزر کمک کنند بلکه با توليد و تکثير آنها در مزرعه هاي پرورش ماهي، نام برند خاويار ايراني را حفظ کنند.

سد دانش شيلات مقابل کاهش ماهيان خاوياري

درحالي که ماهيان خاوياري طي سال‌هاي اخير روند کاهشي را پيش گرفته‌اند، محققان شيلاتي گيلان دست به کار شدند تا با کمترين تعداد مواليد ماهيان خاوياري، بقاي اين صنعت را حفظ کنند. چرا که خاويار خزر شناسنامه ايران است و تمام دنيا اين محصول را با برند ايراني مي‌شناسند. بنابراين محققان سازمان شيلاتي با بهره گيري از دانش روز، علوم تکثير و بازسازي آبزيان با کمترين تعداد مولدين وحشي صيد شده از درياي خزر دست به توليد اين ماهيان زدند. به گفته کارشناسان، حدود 11 سالي است که تکنيک اصلاح گونه ماهيان به روش انجماد و حفظ ماهیان خاویاری به دست آمده و در ايران بومي سازي شده است.درحال حاضر ايران و روسيه به عنوان دو کشوري که در حاشيه درياي خزر قرار دارند و بقاي اين ماهيان به دغدغه مسئولانشان تبديل شده است، از اين روش بهره مي‌برند.

علاوه بر اين، با توجه اقدامات موثري که صورت گرفته، تاکنون 2 تا 3 ميليون قطعه بچه ماهي اصلاح شده توليد شده است که علاوه بر رها سازي آنها در خزر، به اقتصاد پرورش ماهيان خاوياري در 45 مزرعه پرورش ماهيان در گيلان رونق بخشيده است. در اين راستا محققان سازمان شيلات موفق به اين شده‌اند که مي‌توانند در مراکز پرورش ماهي طي 8الي 10 سال به خاويار دست يابند. اين درحاليست که براي توليد همين محصول در محيط زيست دريايي احتياج به حداقل 13 سال زمان است. علاوه بر اين با تکثير ماهيان در قفس‌هاي محافظت شده، تلفات ماهيان نيز از 70 درصد به 10 درصد کاهش يافته است. همچنين ماهي‌هاي گوشتي هم به جاي اينکه 6 الي 7 سال زمان براي توليد نياز داشته باشند اکنون 2تا 4 ساله به وزن مناسب مي‌رسند. با اين تفاسير استان گيلان توانسته اقدام مهمي در بحث نجات ماهيان خاوياري داشته باشد.

ظرفيت‌هايي که ناديده گرفته مي‌شوند

حالا با اين شرايط که روند توليد خاويار در دنيا سير نزولي پيدا کرده است، محمد علی نجفی، استاندار گيلان از کسب رتبه نخست توليد ماهيان خاوياري توسط گيلان خبر مي‌دهد. علاوه بر اين حسینعلی عبدالحی، معاون آبزی پروری سازمان شیلات ایران نيز با اشاره به رشد چشمگیر آبزی‌پروری ماهیان خاویاری در کشور، از قرار گرفتن ایران بین پنج کشور برتر دنیا در زمینه تولید ماهیان خاویاری مي‌گويد.

حالا نکته قابل توجه اين است که علي رغم پيشرفت استان گيلان در بحث توليد ماهيان خاوياري، همچنان صنعت آبزي‌پروري اين استان با بي‌مهري برخي از مسئولان مواجه مي‌شود. به طوري که گیلان با مساحت 14 هزار و 44 کیلومترمربع 35 رشته رودخانه ، چشمه‌های متعدد ، آب‌های سطحی فراوان و جلگه‌ای مستعد با منابع آبی، آب بندان‌ها، سدها، آب‌های زیرزمینی و 300 کیلومتر نوار ساحلی مستعد برای آبزی پروری، اکنون از تمام ظرفيت‌هايش استفاده نمي‌کند.

بر اساس اطلاعات موجود،مجموع صید و تولید آبزیان کشور 950 هزار تن و سهم گیلان از این میزان 65 هزار تن یعنی 6.8 درصد است که به گفته کارشناسان با ظرفیت های موجود در گیلان فاصله بسیاري دارد . کارشناسان و فعالان این بخش فقدان یا کمبود نقدینگی ، ضوابط سخت ارائه تسهیلات بانکی و چندگانگی و نبود وحدت رویه بین سازمان ها و ادارات صادرکننده مجوز را از جمله دلایل نامتناسب بودن ظرفیت ها با میزان تولید کنونی آبزیان در گیلان می دانند.

در اين راستا معاون آبزی پروری اداره کل شیلات گیلان مي‌گويد: «گیلان بیش از 200 هزار تن در سال ظرفیت آبزی پروری دارد اما میزان تولید فعلی، 50 هزار تن است.» احمد قناعت پرست یکی از دلایل این امر را توان پایین اقتصادی اغلب تولیدکنندگان مي‌داند و مي‌افزايد: «تولید کننده نیازمند تسهیلات بانکی است اما بانک ها تابع ضوابط خود هستند و ما نمی توانیم این پیوند را بین تولید کننده و بانک ایجاد کنیم.»

حالا با توجه به ظرفيت‌هاي مناسب گيلان براي حفظ صنعت آبزي پروي لازم است مسئولان دست در دست هم معضلات اين بخش را برطرف کنند تا علاوه بر افزايش توليد ماهيان خاوياري و تضمين حيات آنها، نام برند خاوياري ايران همچنان در صدر توليدکنندگان جهاني اين محصول باقي بماند

میترا شهبازی

منبع : چوان